Door Ines Van Elderen
Met 9 juni in aantocht, gaat Kies Keurig na hoe jongeren naar de verkiezingen kijken. Emmeline, Louis en Helena komen aan het woord: “Ik zie niet één partij waarmee ik mij echt kan identificeren.”
Een eerste keer gaan stemmen duidt het begin van je deelname aan de democratie aan. “Ik ga sowieso stemmen. Het is in België verplicht om naar het stemhokje te gaan. Ik zou het dan raar vinden om daar te zijn en dan gewoon blanco te stemmen”, zegt Emmeline, student Social Sciences (21).
Geschiedenisstudent Louis (21) zegt uit te kijken naar de verkiezingen. Maar hij denkt niet dat veel van zijn leeftijdsgenoten staan te springen. “Mijn generatie is daar te laks in. We zitten op de rand van een heel groot geschiedkundig tijdperk. Er is zo veel bezig: oorlog door Rusland, Zweden dat nu bij de NAVO komt en de uitbreiding van de EU. Dan moet je in je eigen land je stem laten gelden. Hoe klein en dom dat sommige mensen dat ook vinden.”
Een eerste keer stemmen is niet alleen belangrijk voor politiek. Het heeft ook een impact op je eigen engagement doorheen je verdere leven. “Wie bij zijn eerste verkiezingen stemt, heeft ook vaker de neiging om bij de volgende verkiezingen te stemmen”, zegt VUB-onderzoeker Kevin Meyvaert. “Dat maakt het des te belangrijker om first time voters ook meteen mee te krijgen.”
Maar niet iedereen is enthousiast
Maar niet alle first time voters kijken uit naar die eerste keer. Helena (20), een student economie, gaat stemmen, maar weet nog niet op wie. Over de politiek heeft ze een duidelijke mening: “Ik vind heel de politiek in België een beetje bullshit.”
Vooral de inactiviteit van de politiek is voor jongeren moeilijk. “Het zijn altijd dezelfde problemen die terugkomen. Politici zeveren daar wat over, maar er wordt nooit echt iets gedaan. Dan denk ik van ‘Heeft het nog zin om te stemmen als er toch niets uitkomt?'”, aldus Helena.
Voting reflex is weg
Volgens Meyvaert heerst dat gevoel overal: “In alle democratieën in de wereld, zelfs in Japan en Amerika, gaan jongeren minder en minder stemmen.”
Hij gaat verder: “Jongere generaties zijn die voting reflex, de reflex om te gaan stemmen, kwijtgeraakt. Maar ze zijn niet per se minder geïnteresseerd. Ze hebben de neiging om te boycotten, te protesteren, petities te tekenen en online memes te maken. Ze hebben gewoon niet meer de reflex om te gaan stemmen bij verkiezingen.”
Waarom is dat zo’n probleem?
Politiek draait om representatie. Maar jongeren weten dus niet op wie ze moeten stemmen: “Ik zie niet één partij waarmee ik me echt kan identificeren”, zegt Emmeline.
Als jongeren daarom niet gaan stemmen, zet dat volgens Meyvaert de poort open voor ondemocratische praktijken. “Als dat zich doorzet bij de volgende generaties, dan zou het kunnen dat je op een bepaald moment aan een mogelijke deelname van 10 procent zit. En dan rijzen er vragen over de legitimiteit van het politiek systeem. Het is dan de facto een minderheid die zou regeren”, aldus Meyvaert.
Volgens Louis is het daarom juist belangrijk om te stemmen: ”Als je niet stemt, zal er nog steeds een partij aan de macht komen. En als die dan keuzes maakt die jou als individu pijn doen, ligt dat helemaal aan jezelf.”
Een lagere belangstelling bij jongeren betekent ook dat de politiek zich steeds minder op jongeren gaat richten. “Stel dat jongeren systematisch niet gaan stemmen, maar babyboomers wel, dan hebben politici geen reden om politiek te voeren voor jongeren. Ze winnen daar politiek gezien niet veel mee.”
Louis beseft dat ook: “Als je niet deelneemt en je stem niet uitroept, vertegenwoordigt de politiek enkel het deel van de bevolking dat dat wel doet.”
Nood aan proactievere politiek
Dat gebrek aan vertrouwen is dus nefast voor de democratie en de vertegenwoordiging van jongeren. Maar hoe lossen we die vertrouwensbreuk dan op?
Volgens jongeren zelf is het eenvoudig: de politiek moet meer doen. “We hebben nood aan een veel proactievere regering”, zegt Helena. “In plaats van dat de politici altijd zeggen ‘wij gaan dit doen, wij gaan dat doen’, moet de politiek misschien een keer gewoon echt iets aan de problemen doen. Stappen zetten, dan is het misschien opgelost.”
Volgens de adolescenten denken politici ook vaak alleen maar aan de volgende verkiezingen. “Politieke partijen missen een langetermijnvisie", zegt Emmeline, “zeker bij zaken die jongeren belangrijk vinden.”
En wat zijn onderwerpen die dan spelen bij de jeugd? Klimaat wordt zeer vaak genoemd, ook door Helena: “Partijpunten zoals groene energie en de planeet kunnen me overtuigen.” Emmeline heeft haar bedenkingen bij de manier waarop het momenteel wordt aangepakt: “Ik denk niet dat de politiek de aanpassingen realistisch maakt voor ons. Door bijvoorbeeld treinen goedkoper te maken.”
Andere onderwerpen zoals de geopolitieke kwesties, de staatsvorm van België en migratie worden genoemd.
Ook verjonging binnen de politiek zou helpen: “Als je politici ziet, dan zijn dat bijna altijd oude mensen. Ik zou mij meer aangesproken voelen door jongere politici”, zegt Helena.
Bruggen bouwen tussen politiek en jongeren
Het vertrouwen kan worden hersteld, maar dat kost tijd. De participatie aan politiek moet gemakkelijker worden, volgens VUB-onderzoeker Meyvaert. Er zijn volgens hem vandaag te veel obstakels om te participeren. Jongeren worden daarbij vaak niet serieus genomen. Ook kunnen scholen en organisaties helpen om jongeren terug warm te maken voor de politiek.
Wat kun je als jongere zelf doen om je voor te bereiden op je eerste keer stemmen? Helena weet het alvast: “Als ik kijk naar de politiek, dan is het kiezen tussen slecht, slechter en nog slechter. Maar ik ga voor de verkiezingen naar alle partijen hun programma’s kijken. En naar wat ze in het verleden hebben verwezenlijkt.”
Toch is het vooral de politiek zelf die bruggen moet slaan. “Het moet van beide kanten komen. Jongeren moeten inspanningen doen. Maar je moet vooral vragen van politici om naar de wijken en kiezers te gaan”, aldus Meyvaert.
Zijn aanbeveling voor de politiek is simpel: “Neem uw job van vertegenwoordiger veel meer op en trek het veld in.”