Door Tessa Vanbrabant
Wie denkt dat menstruatieverlof enkel een vrouwenzaak is, heeft het mis. Eerst en vooral omdat onder andere trans- en non-binaire mensen ook kunnen menstrueren. Ten tweede omdat de weerstand tegen menstruatieverlof, vanuit álle hoeken, groot is. Waarom veroorzaakt menstruatieverlof zoveel weerstand? En welke redenen zijn er om het wél in te voeren?
Het gaat (voornamelijk) over het (vrouwen)lichaam en wie daar zeggenschap over heeft.
Afgezien van de discussie over wie wel of niet kan menstrueren, en welke voornaamwoorden daaraan verbonden zijn, komt het eerste tegenargument van mensen die niet menstrueren. Het is zo simpel als: “ik menstrueer niet, dus ik heb geen recht op dat verlof”. Maar dat is eerder een logisch gevolg dan een tegenargument. Want waarom zou je je op een recht beroepen dat niet op jou van toepassing is?
Het laat een belletje rinkelen: net zoals bij abortus klinken veel stemmen, die niet benadeeld zouden zijn bij een flexibelere en rechtvaardigere abortuswetgeving, terwijl het voor anderen – de eigenlijke betrokkenen – een wezenlijk verschil kan maken. Dat is natuurlijk een andere, complexe discussie, maar de essentie van beide thema’s is gedeeld: het gaat (voornamelijk) over het (vrouwen)lichaam en wie daar zeggenschap over heeft.
Mensen die menstrueren weten uit ervaring dat menstruatie vaak gepaard gaat met fysieke pijnen of ongemakken, vermoeidheid, uitputting, stemmingswisselingen en andere mentale schommelingen van angst tot depressie.
Het is niet voor iedereen even veeleisend, maar in een aantal gevallen swingt de last de pan uit en krijgt medische erkenning. Denk bijvoorbeeld aan PCOS (polycystic ovary syndrom) en PMS (premenstrual syndrom). Endometriose stond onlangs in de belangstelling door de Pano reportage met onder andere Elisabeth Lucie Baeten.
In de discussie over menstruatieverlof legitimeert de medische diagnose de absolute noodzaak ervan, want de menstruerende is verhinderd te werken. In principe botst dat op weinig tegenstand, want hier is menstruatieverlof eigenlijk ziekteverlof.
Es lo que es (het is wat het is)
Uitgelichte quote: “Menstruatie als ziekte categoriseren werkt schaamte en stigma in de hand"
Menstruatie als medisch probleem zien, is zeker gerechtvaardigd en brengt soelaas aan de mensen die al jaren een diagnose nodig hebben. Maar in de gevallen dat menstruatie “normaal pijnlijk” is, en als er geen diagnose van toepassing is, is het problematisch om menstruatie als ziekte te beschouwen.
Maandstonden zijn maandstonden. De dingen juist benoemen is belangrijk. Menstruatie als ziekte categoriseren werkt schaamte en stigma in de hand. Menstruatie is een natuurlijke cyclus waarbij een niet-bevruchte eicel wordt afgevoerd, samen met het bloed en slijmvlies van de baarmoederwand.
Los van de zegen van de dokter: fysieke en mentale lasten horen er inderdaad bij. Het zijn tekenen van een gezond en werkend lichaam. Misschien kunnen we beginnen met onze menstruatie te verwelkomen, onze cyclus te vieren en stil te staan bij wat het eigenlijk aan het doen is: het is aan het werk.
Het interne werk van het lichaam kun je zien als reproductief huishouden. Maar net zoals het huishoudelijk werk, wat – jawel – nog steeds vaker op de schouders van de vrouw terechtkomt, gratuit wordt aangenomen, blijft ook het biologische huishouden onzichtbaar.
Elders in Europa kwam daar nochtans wel verandering in: Spanje is het eerste Europese land om menstruatieverlof in te voeren. Niet toevallig als deel van een wettekst die gendergelijkheid moet bevorderen.
“Het hoort erbij”
Uitgelichte quote: “Als pijnlijke menstruatie normaal is, waarom is daarmee rekening houden dat niet?”
Ziekteverlof als gevolg van een menstruatiediagnose kan wel. Menstruatieverlof ten gevolge van niet-gediagnosticeerde menstruatielasten kan niet “omdat het er gewoon bij hoort” en dus normaal is.
Wanneer iets normaal is, dan zou je kunnen en mogen verwachten dat er rekening mee gehouden wordt. Maar zoals vanouds blijkt dat de noden van vrouwen (die het merendeel van de menstruerende mensen zijn) systematisch miskend zijn.
In dat spoor zou het eigenlijke, onderliggende probleem eerder moeten zijn dat menstruatieverlof niet is ingelast vanaf het moment dat vrouwen zijn beginnen te werken, in plaats van dat het nu pas op de radar komt. Als een pijnlijke menstruatie normaal is, waarom is daarmee rekening houden dat niet?
Recht, geen plicht
Sommige (vrouwelijke) gynaecologen (medische autoriteiten) redeneren dat menstruatieverlof menstruatiepijn zou normaliseren. Dat is blijkbaar een kwalijke zaak, volgens hen. Zeiden die dokters net niet dat “het erbij hoort”? Dat is precies de reden om het wél in te lassen.
Menstruatie kan pijnlijk zijn, en zelfs wanneer het dat niet is, verlies je letterlijk bloed. Daarbij, menstruatieverlof opnemen is géén verplichting, maar eerder een optie voor als het nodig is. Komen werken met menstruatiepijn is bijgevolg niet uitgesloten.
Destigmatiseren
Een ander tegenargument is dat menstruatieverlof stigmatiserend zou zijn. Het zou de kansen op de arbeidsmarkt kunnen verkleinen, omdat werkgevers negatief zouden discrimineren. Werknemers menstrueren sowieso, los van het bestaan van menstruatieverlof. Dat menstruatieverlof zou stigmatiseren, versterkt het bestaande stigma rond menstruatie. Als menstruatieverlof één ding zal doen, is het destigmatiseren.
Het stuurt het signaal dat mensen zich niet goed mogen voelen op de werkvloer vanwege niet-medische problemen. Het is niet omdat menstruatie een fysiek proces is, dat het medisch probleem is. Het versterkt net welzijn op het werk, ook voor niet-menstruerenden.
Misbruik?
Ten laatste is er nog het tegenargument dat menstruerenden misbruik kunnen maken van menstruatieverlof. Er moest maar eens iemand zijn die zegt dat die pijn heeft als die “niet genoeg” pijn heeft om verlof te nemen. Dat argument is onzinnig want het getuigt van een dubbele standaard: enerzijds de delegitimering van de lichamelijke ervaring van mensen die menstrueren (waaronder vrouwen) en anderzijds ligt de focus op medische legitimering in een medisch systeem dat het mannenlichaam als uitgangspunt neemt voor zijn onderzoeken. Wat heeft het meeste gewicht: de voordelen van menstruatieverlof versus de zeldzame gevallen waarin “niet genoeg” pijn wordt ervaren?
Conclusie
“Wat aan de grondslag van het menstruatiedebat ligt, is genderongelijkheid”
De heisa over iets zo rechtdoorzee als menstruatieverlof gaat in se over menstruerende lichamen die moeten meedraaien in een werksysteem opgericht en gedomineerd door niet-menstruerende lichamen. In plaats van te kijken naar de reële noden van menstruerende mensen, worden uitvluchten gezocht om ze te minimaliseren en miskennen. De gegeven tegenargumenten zijn eigenlijk argumenten pro. Wat aan de grondslag van het menstruatiedebat ligt, is genderongelijkheid.