Zijn er ecologische en ethische alternatieven voor bont en leer?
Namaakbont, imitatieleer, we zien het overal opduiken. De laatste jaren is er een groot taboe ontstaan over het gebruik van kleding afkomstig van dieren. Het idee dat dieren gedood worden om een product op de markt te brengen, stuit velen tegen de borst. Maar zijn er eigenlijk wel alternatieven die zowel ethisch als ecologisch zijn, en is bont ethisch en ecologisch gezien echt slechter dan leer?
Onderzoek toont aan dat leer voor velen ethischer lijkt omdat het geen luxeproduct is, er geen goede vervanging voor is en er ook geen sprake is van verspilling, terwijl dat wel het geval is bij bont. “Ik heb liever dat er bij de slachting gebruik wordt gemaakt van al de onderdelen en niet enkel van het vlees,” laat Sofie (23), een modeblogster, weten. Leer gaat vaak ook generaties lang mee: “En als ik van datzelfde stuk gemaakt uit leer zoveel jaar meer plezier heb, dan is het geen verspilling,” gaat Sofie verder. Desondanks is de vleesindustrie een van de grootste vervuilers van onze planeet en is leerlooierij een ongezond proces dat gebruikmaakt van schadelijke chemicaliën zoals formaldehyde en koolteer derivaten. Studies tonen aan dat leerlooien grondwater vergiftigt en zelfs kankerverwekkend kan zijn. Europa’s leerlooierijen zijn ondertussen verhuisd naar lageloonlanden, waar de regels voor ecologie niet zo strikt zijn als hier.
Ecoleer
Leer is een integraal deel van ons dagelijkse leven geworden. Maar een studie van Quantis analyseerde de vervuilende aspecten van leer tegenover synthetische kleding of textiel. In vergelijking met synthetische en textiele schoenen hebben leren schoenen de grootste impact op ons ecosysteem, tot zo’n tachtig procent toe.
Synthetische schoenen doen het over het algemeen slechter, en zijn dus zeer zeker geen alternatief voor leer. De polymeerindustrie houdt zich wel steeds meer bezig met kringloopeconomie, een systeem dat materialen hergebruikt om de aftakeling van het klimaat tegen te gaan. Dat is ook zeker mogelijk met kleding. Fast fashion is nefaster voor het milieu dan de koper denkt en is een duurzame oplossing.
Een tweede mogelijke alternatief is ecoleer. Dat leer wordt behandeld met natuurlijk materiaal afkomstig van planten. Een voorbeeld is rabarberleer, waarbij het leer gelooid wordt met extracten uit de rabarberplant. Chemicaliën zoals chromium kan de leerlooier dus achterwege laten. Verder kan leer ook gerecreëerd worden van oud materiaal. De industrie zoekt dus wel naar innovatieve en propere methoden om te looien. De stukken zijn prijzig, maar het is de consument die bepaalt of de planeet het waard is.
WelFur
Het is voornamelijk bont dat het zwaar te verduren krijgt. Leer blijkt meer aanvaardbaar omdat het een bijproduct van de vleesmarkt is terwijl bont een luxeproduct is. Bij bontproductie worden de dieren gefokt voor hun pels en gaat hun karkas verloren. Van deze beschuldigingen is de Belgische Bontfederatie zich bewust. Isolde Delanghe, woordvoerster, geeft aan dat “een dier voor een deel smaakt naar de voeding die het krijgt.” Nertsen worden gevoederd met visafval en zijn daarom niet geschikt voor consumptie. In Denemarken lost men dat op door het dier te recupereren en verwerken tot biodiesel.
Net zoals leer is bont zeer duurzaam. Een doorsnee bontjas gaat gemiddeld zo’n veertig jaar mee en is bovendien makkelijk herbruikbaar waardoor de nood aan productie daalt. Toch blijft dierenwelzijn een probleem. De Belgische Bontfederatie is zich bewust van het probleem en creëerde het WelFur-label. Hierbij worden fokkerijen gecontroleerd door een derde partij, Baltic Control – een internationaal erkend inspectie- en verificatiebedrijf –, aan de hand van protocollen ontwikkeld door zeven Europese universiteiten, aldus Delanghe. “Het label garandeert transparantie voor de kopers.” De koper weet zo wat hij of zij in huis haalt.
“Een dwingende wetgeving voor de dierenbehandeling in fokkerijen bestaat er eigenlijk niet, enkel aanbevelingen opgesteld door de Raad van Europa.” Nochtans is er wel vraag naar bij de bontindustrie: “Wij zijn al sinds 2000 bezig om de aanbevelingen om te zetten in een wetgeving, maar de overheid weigert”, zegt Delanghe. De bontindustrie heeft er alle baat bij dat er een duidelijke regelgeving komt, omdat mensen steeds meer bezig zijn met ethiek. Klanten willen zeker zijn dat het product niet van een mishandeld dier komt. Net zoals het WelFur-label biedt een wetgeving consumenten zekerheid.
Chemicaliën
Dit betekent niet dat bont onschadelijk is, want de stukken moeten ook behandeld worden. Er wordt vaak verwezen naar een studie van de Wereldbank, waaruit blijkt dat leerlooierij op de derde plaats staat in de lijst van meest vervuilende industrieën. Bont is niet opgenomen in de lijst, omdat die industrie veel kleiner is dan de lederindustrie en dus in verhouding minder vervuilend is. Toch moeten we sceptisch blijven, want leer wordt behandeld door redelijk agressieve chemicaliën, maar bont blijkt een gelijkaardig proces te ondergaan. Het proces is wel minder agressief, omdat de haren behouden moeten worden. Net zoals bij de leerindustrie, zijn ook deze ‘verfhuizen’ vertrokken naar lageloonlanden. Zo is China een van de grootste exporteurs van afgemaakte stukken. Zij behandelen bont met verschillende zouten en zuren en ook met natriumcarbonaat. Die chemicaliën moeten geneutraliseerd of verwijderd worden via een waterzuiveringsstation. De kleding wordt ook vaak gekleurd, wat toxisch kan zijn. Om dat te vermijden, zijn er vandaag de dag steeds meer opties met plantaardige kleurstoffen beschikbaar. De industrie moet gewoon bereid zijn om de overgang te maken. Zo zou de industrie een label kunnen invoeren zodat de kleurstoffen nagetrokken worden op toxiciteit.
"Welke synthetische jas gaat nu vijftig jaar mee? Vintage is ook ecologisch"
Namaakbont lijkt dan de ideale oplossing. Een zachte, pluizige jas dragen zonder dat je geweten knaagt. Ideaal toch? Niets is minder waar. Imitatiebont maakt zich niet schuldig aan dierenleed, maar heeft wel een negatief effect op het klimaat. Het is artificieel en gemaakt op basis van petroleum. Er is een liter petroleum nodig voor drie namaakjassen. Daarnaast zijn de jassen gemaakt van polyester, een polymeer afkomstig van petrochemicaliën. De polymeerindustrie is actief bezig met recyclagemogelijkheden. Recupereren van plastic vinden ook zij noodzakelijk, want het vergaat pas na 500 à 1000 jaar. Daarnaast komen bij wasbeurten van synthetische kleding microplastics terecht in ons water. Uit studies blijken microplastics een van de grootste vervuilers van ons water te zijn en schaden deze zo ook het zeeleven. Imitatiebont is dus geen goede oplossing voor hen die een schoon geweten en een propere planeet willen.
Wild konijn
We moeten dus kijken naar andere alternatieven. Als het aankomt op ecologie, is een bonte jas gemaakt van wild konijn in feite beter dan een polyesterstuk. Konijnen zijn planteneters, dus hun voedsel is niet vervuilend. De vleesindustrie is een grote boosdoener voor het klimaat, daarom voedert de fokker de nertsen of andere herbivoren met restafval. Daarnaast zijn wilde konijnen in Australië een pest en de doodsoorzaak van verschillende fauna en flora, wat het ecosysteem aantast. De dieren worden sowieso om het leven gebracht, dus gebruik maken van hun pels is een gevolg, geen oorzaak. Ook in Canada wordt er veel wild bont gebruikt, zoals van coyotes, waarvan men de populatie moet controleren. In Nieuw-Zeeland laat de regering toe om buidelratten te vangen voor de bontindustrie. Net zoals de konijnen in Australië zijn ook buidelratten uitheems en tasten ze de inheemse natuur aan. Dat wordt streng gereguleerd en vindt alleen plaats om het ecosysteem in stand te houden. Slechts vijftien procent van de bontproductie komt van wilde jacht. Nochtans is dit een valabel alternatief omdat de dieren niet in gevangenschap hoeven te leven en men zo de fauna en flora beschermt.
Verder is vintage kopen ook een goede manier om het fokken te verminderen en te zorgen voor onze planeet. Tweedehandswinkels beschikken over meerdere bontjassen die vaak nog eens een stuk goedkoper zijn. Het idee dat je zo bont promoot is niet logisch, omdat namaakbont niet meer te onderscheiden is. Constance[1] (21) draagt een bontjas en is ook druk bezig met het milieu: “Dat zijn jassen die mijn grootmoeder gekocht heeft. Het zou zonde zijn om ze niet te dragen, dan zijn die dieren voor niets gestorven. En eerlijk? Het is gewoon mooi. Zelf zou ik nooit bont kopen, maar ik draag het wel enorm graag. Als mensen ernaar vragen, zeg ik wel dat het fake is. Er is heel veel kritiek op bont en aangezien ik mezelf engageer voor het klimaat zouden mensen het hypocriet vinden. Jammer, want welke synthetische jas gaat nu vijftig jaar mee? Vintage is ook ecologisch.”
Er zijn ook manieren om namaak te dragen die natuurlijk en diervriendelijk zijn. “Bont is volgens mij een overbodige luxe die we niet nodig hebben doordat we over genoeg alternatieven beschikken en onze creativiteit kunnen gebruiken,” geeft Anouch Pasques, kostuumontwerpster bij de VRT, aan. Eén jas bevat 100 tot 200 chinchillapelsen, terwijl er natuur- en diervriendelijke opties zijn zoals wol, alpaca of zelfs bamboe. Er zijn duidelijk meerdere mogelijkheden die de overbodigheid van fokkerijen aantonen.
In het kort…
Zowel bont als leer zijn niet ideaal voor het milieu. Ze zijn duurzaam en herbruikbaar, maar gelijkaardige slechte chemicaliën worden gebruikt bij de productie. Toch blijkt bont ecologischer, omdat het een kleinere industrie is en de chemicaliën de vacht moeten behouden en niet verwijderen zoals bij leer het geval is. Voor bont zijn er meerdere ecologische alternatieven zoals vintage kopen, focussen op pelsen van wilde dieren, en diervriendelijke opties zoals wol of bamboe. Namaakbont is zeer zeker geen optie. Er worden geen dieren gedood, maar het vervuilt wel. Dit geldt voor alle vormen van fast fashion.
Leer is een grote industrie waar je niet omheen kunt, maar ook daar vinden veranderingen plaats. De industrie houdt zich steeds meer bezig met het klimaat en ontwikkelde zo ecoleer. Dat is leer behandeld met plantaardig materiaal. Toxische chemicaliën blijven dus achterwege. Leer kan ook, net zoals bont, hergebruikt worden. Synthetische kleding is alleen een optie als die gerecupereerd is van oud materiaal.
Met wat creativiteit lukt het dus om van zowel mooie kleding als van een propere planeet te genieten.
Lotte Vermeire
[1] Er is gebruik gemaakt van een schuilnaam.