Interview met Marieke Lucas Rijneveld
Auteur Marieke Lucas Rijneveld (29) is niet als ieder ander. Zij (Marieke) is ook hij (Lucas). De auteur schrijft en werkt op een melkveebedrijf. Ze is nog geen dertig jaar en al wereldberoemd in de literaire wereld. Als eerste Nederlander ooit sleepte ze in 2020 de prestigieuze International Booker Prize in de wacht, met een debuutroman dan nog. Wie is Marieke Lucas Rijneveld?
"In het sociale verkeer tussen mensen weet ik me vaak geen houding aan te nemen.” © Jeroen Jumelet
The evening is discomfort, de vertaling van De avond is ongemak, Rijnevelds debuutroman waarvoor ze samen met vertaler Michele Hutchinson de International Booker Prize 2020 won, is een ongemakkelijke roman. Het verhaal speelt zich af in een sterk gereformeerd Hollands boerengezin en gaat over verlies, seksualiteit en een gebroken kindertijd. Het boek draagt een sterke autobiografische stempel. Zo sterk dat haar ouders het er nog steeds moeilijk mee hebben. Ook haar tweede boek, Mijn lieve gunsteling, speelt zich af in hetzelfde, beklemmende milieu. Ondertussen is de auteur het platteland ontvlucht en woont ze op de zolder van een statig Utrechts herenhuis.
“Jongen of meisje: je hoeft niet per se een keuze te maken."
Je bent geen jongen en geen meisje. Hoe anders voel jij je daardoor?
Marieke Lucas Rijneveld: “Dat verschilt. Op sommige momenten voel ik me niet anders en op andere momenten is het verschil weer groot, net als de twijfel. Ik schipper heen en weer tussen beiden, maar neig altijd meer naar het jongensachtige. Ik ben een onderzoeker, een woelmuis en dus spit ik net zo lang tot ik erachter kom wat en wie ik precies wil zijn. Als dat er tussenin blijft, dan is dat zo. Je hoeft niet perse een keuze te maken en als je een keuze maakt dan is die van jou.”
In het Engels wil je graag met het genderneutrale persoonlijke voornaamwoord they aangesproken worden. In het Nederlands niet?
“Dat komt voornamelijk omdat er in het Nederlands geen mooi tussenwoord is. Het is hij of zij en daar zit niets tussen. Ik ben nog steeds op zoek naar het juiste woord, maar voorlopig blijft het zij en haar. Dat is ook het makkelijkst, omdat mensen toch eerder geneigd zijn me zo aan te spreken.”
"Het is niet verkeerd om buiten de wereld te staan."
In jouw roman De avond is ongemak is de hoofdpersoon Jas een zonderling. Ben jij ook iemand die wat buiten de wereld staat?
“Ja, zo heb ik het altijd gevoeld. Dat is nog zo, maar nu heb ik een manier gevonden om er wat minder alleen in te zijn door erover te schrijven. Ik kan laten zien hoe ik de wereld zie en ervaar. Al zal ik er nooit helemaal bij passen. Soms maakt me dat droevig, maar het geeft me inspiratie. Ik zie het als een soort oneindige voedingsbodem waaruit ik mijn gedichten en proza put. Het is ook niet verkeerd om buiten de wereld te staan, zolang je niet vereenzaamt.”
Je bent de eerste Nederlandse auteur die de International Booker Prize wint. Hoe speciaal is dat voor jou?
“Het is nog wat onwerkelijk. Het was zo´n prachtig en illuster moment toen mijn vertaler Michele Hutchison en ik de International Booker Prize wonnen. Ik denk er met een grote glimlach aan terug. Het heeft me ook wat meer zekerheid gegeven: wat ik doe, wordt gewaardeerd. Nederland is ook wat meer op de kaart gezet en nu worden meerdere jonge Nederlandse auteurs vertaald. Vertaalde literatuur doet het niet altijd goed in het buitenland, maar dat is door de prijs wel toegenomen. Prachtig!”
"Ik ben liever tussen de koeien dan tussen de mensen."
Als je niet schrijft, werk je op een melkveebedrijf?
“Helaas ben ik door de drukte weinig bij de koeien. Toch ben ik daar liever dan tussen de mensen, al begin ik de mens steeds leuker te vinden. Bij de koeien gaat alles gemakkelijk, ik ken ze en zij kennen mij. Koeien zijn ook erg gevoelig: ze nemen over hoe jij je die dag voelt. Als ik onrustig ben, dan zijn zij dat ook. Ze zijn een soort spiegel. Verder zijn ze erg lief en goed in omgang. Het is allemaal iets overzichtelijker dan het sociale verkeer tussen mensen, waarbij ik me vaak geen houding weet aan te nemen. Bij de koeien is dat duidelijk. Bovendien hebben zij geen verwachtingen, alleen dat ze eten krijgen. Dat is heerlijk.”
Je bent nog geen dertig jaar en wereldberoemd in literaire kringen. Je bent geïnterviewd door The Guardian, je boek werd besproken in The New Yorker. Wat is de volgende stap?
“De Nobelprijs?! Nee, serieus. Voor mij is het vooral belangrijk dat ik blijf schrijven, dat ik mooie dingen kan en mag maken. Dat maakt mij het gelukkigst. Natuurlijk is alle aandacht en roem leuk, maar uiteindelijk gaat het er toch om dat ik achter mijn bureau plaatsneem en het beste uit mezelf haal; dat ik kan verdwijnen in mijn eigen gecreëerde wereld en dat zo mooi mogelijk kan opschrijven.
Ilse Van der Hasselt