Door Ruben Verwimp
De verkiezingen komen steeds dichterbij. Uit de eerste editie van Kies Keurig bleek dat veel first time voters niet weten op welke partij ze willen stemmen. Sommigen overwegen een blanco stem uit te brengen als een teken van protest tegen de huidige politiek. Sinds 2000 stemde gemiddeld 6 procent van de Belgen blanco of ongeldig, maar is dat wel zo slim?
Er is niets mis met een proteststem. Het is een legitieme manier om je ongenoegen te uiten tegenover de gevestigde partijen. Blanco of ongeldig stemmen is waarschijnlijk de duidelijkste manier om een proteststem uit te brengen. Door blanco in te leveren of iets te tekenen op je stembiljet — zo stem je ongeldig — laat je zien dat geen enkele van de gevestigde partijen of politici je stem verdiend heeft.
Dat mag dan wel de duidelijkste manier zijn, maar er is een betere manier om je ongenoegen over de politiek te uiten in het stemhokje.
Blancostemmers helpen grote partijen
Om te beginnen is het belangrijk stil te staan bij wat er nu juist gebeurt met blanco- en ongeldige stemmen. Ze worden letterlijk opzijgeschoven en niet meegeteld bij het totaal aantal uitgebrachte stemmen. Op het eerste gezicht lijkt dat ideaal voor de proteststem: door je stem niet mee te laten tellen, is er een krachtig signaal.
Maar schijn bedriegt. Net omdat ze niet meegeteld worden, helpen blanco- en ongeldige stemmen paradoxaal genoeg de grootste partijen. Politicoloog Tom Schamp (UGent) haalde dat argument eerder al aan.
Een voorbeeld ter verduidelijking
In verkiezing A behaalt partij A 500 stemmen, partij B 250 stemmen, partij C 200 stemmen, partij D 30 stemmen en partij E 20 stemmen. 1000 mensen hebben dus een stem uitgebracht. In dat voorbeeld heeft niemand blanco of ongeldig gestemd. De partijen scoren respectievelijk 50 procent, 25 procent, 20 procent, 3 procent en 2 procent.
In verkiezing B behaalt partij A 500 stemmen, partij B 250 stemmen, partij C 200 stemmen. De mensen die in verkiezing A op de kleine partijen D of E hadden gestemd hebben nu blanco gestemd. Hun stemmen worden dus niet meegeteld. De partijen A, B en C scoren nu respectievelijk 52.6 procent, 26.3 procent en 21.1 procent.
Dat voorbeeld toont aan dat je door blanco te stemmen onbedoeld de grotere partijen meer zetels geeft. Een alternatieve manier om een proteststem uit te brengen, is door op een van de kleinere partijen te stemmen. Zelfs al hebben die geen of weinig kans om in het parlement te komen met een kiesdrempel van 5 procent.
Geef aan wat je wilt
Professor Politicologie Stefaan Walgrave (Universiteit Antwerpen) geeft nog een andere belangrijke reden om niet blanco of ongeldig te stemmen: “Als je niet stemt, moet je later niet komen klagen dat politici niet doen wat je wilt en niet naar je luisteren. Ze kunnen niet doen wat je wilt, want je hebt hen dat niet gezegd.”
Met andere woorden: door op een (protest)partij te stemmen geef je tenminste aan welk alternatief je wilt. Door blanco of ongeldig te stemmen weet niemand wat te doen met je stem. Politici kunnen die stem ook interpreteren als een neutrale stem, of een stilzwijgende goedkeuring.
De partij Blanco
Welke opties zijn er dan? De voorbije maanden hebben heel wat kleine, alternatieve partijen bekend gemaakt op te komen bij de verkiezingen van 9 juni. Het gaat om ideologisch heel uiteenlopende partijen. Bijvoorbeeld de BoerBurgerBelangen (BBB) (niet te verwarren met de Nederlandse BoerBurgerBeweging), Volt en Voor U. De BBB komt, vanzelfsprekend, op voor boeren die zich zorgen maken over hun toekomst. Volt is een pan-Europese progressieve partij die meer Europese samenwerking wil. Voor U is opgericht door voormalig Open VLD-politica Els Ampe en beschrijft zichzelf als klassiek liberaal.
Er komt ook een partij op die Blanco heet, met maar één programmapunt: ervoor zorgen dat een blanco stem in de toekomst vertaald wordt in een lege zetel. Als 6 procent van de kiesgerechtigden dan blanco stemt, moet 6 procent van de zetels in het parlement leeg blijven.
Genoeg alternatieven dus voor first time voters die overwegen blanco of ongeldig te stemmen. Door op een van de kleinere (protest)partijen te stemmen, maak je duidelijk dat je ontevreden bent. En je maakt tegelijkertijd je voorkeur duidelijk. Ook neem je zo niet het risico dat door je stem grotere partijen procentueel nog iets groter worden. Gebruik dus op 9 juni je stem op een efficiënte manier en kleur het bolletje van een (protest)partij naar keuze in.