"HET LEVEN IS FANTASTISCH, DUS WAAROM ZOU JE HET STOPPEN?"

EEN INKIJK IN HET CRYONISME

 

Je lichaam laten invriezen om later terug tot leven gewekt te worden. Het lijkt haast sciencefiction, maar in Amerika wachten al bijna vierhonderd ingevroren lichamen (of hoofden) op een tweede leven. Hoewel Seth Jamers nog maar achttien is, heeft hij al een contract bij Cryonics Institute in Michigan: “Plan A is om altijd in leven te blijven, invriezen is plan B.”

Op het eerste gezicht lijkt Seth een doodgewone student handelsingenieur. Hij woont in Limburg en zit op kot in Gent, maar aan het einde van zijn leven wordt zijn lichaam waarschijnlijk overgeplaatst naar Michigan in de Verenigde Staten. Daar bevindt zich Cryonics Institute, één van de drie grootste bedrijven ter wereld waar ze lichamen cryoniseren. De twee andere bedrijven, Alcor en KrioRus, vestigen zich in respectievelijk Arizona (VS) en Moskou (Rusland).

Wat is cryonisme?

Seth en zijn vader Criz Jamers (48) zijn allebei cryonisten. Ze geloven in het proces om lichamen na de dood in te vriezen en hopen dat de wetenschap het in de toekomst mogelijk maakt om die lichamen terug tot leven te wekken. Seth en Criz hebben een contract bij Cryonics Institute, dat hun volledige lichaam zal bewaren, maar Alcor en KrioRus bieden ook de mogelijkheid om enkel het hoofd in te vriezen. “Al je andere ledematen zijn reproduceerbaar in de toekomst”, aldus Seth. Cryonisten geloven namelijk dat iemands persoonlijkheid in de hersenen zit, en dat het dus volstaat om enkel het hoofd te bewaren.

Elke seconde telt

Bij het overlijden is het van het grootste belang om het lichaam zo snel mogelijk voor te bereiden om in te vriezen. In Vlaanderen biedt voorlopig één begrafenisondernemer uit Oudenaarde die service. Daarbij volgen zij de instructies van Cryonics Institute op. “Onmiddellijk na vaststelling van het overlijden moet de persoon aan een hart-longmachine worden gelegd om de circulatie van bloed en zuurstof terug op gang te brengen”, legt begrafenisondernemer Geert D’Hondt uit.

“Daarna is het belangrijk om het lichaam vlug af te koelen, met bijzondere aandacht voor de hersenen. Ondertussen brengen we alles in gereedheid om een volledige wash-out te doen van het lichaam met de producten die geleverd zijn door het bedrijf.” De chemische producten moeten voorkomen dat er zich bloedproppen vormen die schadelijk zouden zijn voor het lichaam en de hersenen. Omdat het verboden is lichamen in te vriezen in België, koelt de begrafenisondernemer de patiënt hier af met droogijs tot ongeveer min 80 graden. Zo kan het lichaam naar Michigan gebracht worden, waar het in vloeibaar stikstof wordt bewaard op een temperatuur van min 196 graden.

 

“IK GELOOF NIET IN IETS NA DE DOOD. IK GELOOF DAT ALS JE DOOD BENT, JE GEWOON DOOD BENT EN WE MOETEN DUS PROBEREN OM ZO LANG MOGELIJK IN LEVEN TE BLIJVEN. EN ALS DAT NIET LUKT, DAN MOET ER EEN PLAN B ZIJN.”

 

Gsm-abonnement

Aan de hele procedure hangt een – stevig – prijskaartje vast. Alcor is het duurste bedrijf met een kostprijs van minstens 200.000 dollar om je volledige lichaam te laten invriezen en 80.000 dollar voor enkel je hersenen. Bij Cryonics Institute betaal je minimum 28.000 dollar voor je volledige lichaam, transport- en voorbereidingskosten niet inbegrepen. KrioRus blijkt de goedkoopste optie te zijn met een prijskaartje van 18.000 dollar voor neuropreservatie. Zowel in Michigan als in Rusland kan je ook je huisdieren laten invriezen.

Hoewel de kostprijs vrij hoog ligt, is cryonisme niet enkel weggelegd voor het rijkste deel van de bevolking. Het is mogelijk om te werken met een levensverzekering die je uitbetaalt in geval van overlijden. “Mijn vader zegt altijd dat je het kunt vergelijken met een gsm-abonnement. Je betaalt gewoon een maandelijks bedrag. Het kost wel wat, want je krijgt er in je leven niet echt iets voor, maar het is natuurlijk het idee dat je er na je leven iets voor kunt krijgen”, zegt Seth. “Je moet zeker ook nog 10.000 dollar bijrekenen om je lichaam hier te laten klaarmaken voor transport”, voegt zijn vader toe. Begrafenisondernemer D’hondt heeft het zelfs over 15.000 tot 20.000 euro om tot in Michigan te geraken.

"De silo's waar bevroren lichamen in Cryonics Institute bewaard worden" © Dan

 

Cryonisme is plan B

Criz en Seth stralen allebei een zekere zin in het leven uit. Dat is ook de reden waarom ze zich hebben aangesloten bij het cryonisme. “Het leven is fantastisch, dus waarom zou je het stoppen?” vraagt Criz zich af. “In de grond zitten en rotten” leek hem niet zo’n aantrekkelijk alternatief, dus sloot hij vijftien jaar geleden een contract af bij Cryonics Institute. Uiteindelijk heeft hij ook een contract voor zijn zoon en twee dochters gestart. “Het was moeilijk om een levensverzekering voor de kinderen te sluiten, omdat dat niet vaak voorkomt, maar we hebben het voor elkaar gekregen. Op latere leeftijd kunnen zij er nog steeds zelf voor kiezen of ze zich willen laten cryoniseren of niet.”

Seth staat in ieder geval achter de keuze van zijn vader: “Ik geloof niet in iets na de dood. Ik geloof dat als je dood bent, je gewoon dood bent en we moeten dus proberen om zo lang mogelijk in leven te blijven. En als dat niet lukt, dan moet er een plan B zijn.” Zijn vader vergelijkt het leven met een neerstortend vliegtuig. “Je weet dat het vliegtuig gaat neerstorten en daar ligt een parachute. Je hebt die parachute niet zelf ingepakt dus je weet niet of hij werkt, maar je hebt de kans om die te nemen en het vliegtuig te verlaten. Dat is plan B: je neemt de parachute en je verlaat het vliegtuig. Want de andere optie ken je: het vliegtuig stort sowieso neer.”

Ontwaken wanneer ze dat succesvol kunnen

Op de vraag wanneer ze gewekt willen worden, antwoorden ze dat plan A nog steeds is om niet te sterven. Dat proberen ze nu al te doen door gezond te leven. Maar als dat niet kan, maakt het niet echt uit voor Criz. Ze mogen hem ontwaken wanneer de wetenschap zo ver staat. “Stel je voor dat je iemand invriest die aan kanker is gestorven, dan zullen ze die reanimeren op het moment dat ze iets hebben om die kanker te bestrijden”, zegt hij.

Seth hoopt zelfs dat wetenschappers een manier vinden om cryonauten te laten ontwaken binnen zijn eigen levensloop, maar vreest dat het pas voor een volgende generatie weggelegd zal zijn. De doelstelling is om het verouderingsproces te stoppen tegen het jaar 2050. Als dat niet lukt tijdens zijn leven, wil hij liefst zo snel mogelijk gewekt worden. “Hoe later je wakker wordt gemaakt, hoe meer aanpassingstijd je nodig zal hebben om aan de nieuwe wereld te wennen.” Toch maakt het precieze tijdstip hem niet zoveel uit, zolang hij maar wakker wordt.

 

“HET LIGT BUITEN DE COMFORTZONE VAN HEEL WAT MENSEN EN ELK JAAR OPNIEUW MOEST IK EEN HELEBOEL VRAGEN BEANTWOORDEN. MAAR ER IS NOOIT IEMAND DIE MIJ IETS VERWETEN HEEFT. DE MEESTE MENSEN ACCEPTEREN HET GEWOON.”

 

Buiten de comfortzone

“De meeste mensen weten niet dat we cryonisten zijn. Het is niet iets waar we mee te koop lopen”, zegt Criz. “En als ze het wel weten, heerst er eerst altijd een beetje ongeloof. Mensen zijn niet gewend om anders over de dood na te denken. Zij vinden sterven natuurlijk en denken dat het zo moet zijn. Dat zit er cultureel ingebakken.” Criz veronderstelt wel dat die visie zal veranderen. De versnelling van wat onderzoekers verwezenlijken op wetenschappelijk vlak is enorm. Langzaamaan zullen de mensen daar steeds meer mee in aanraking komen. Hetzelfde geldt voor een mechanische pomp voor een hartpatiënt. Dat doet je beseffen dat het hart maar een pomp is die de wetenschap kan nabootsen.  

Bij Seth was het cryonisme vooral een interessant onderwerp voor zijn klasgenoten op de middelbare school. “Het ligt buiten de comfortzone van heel wat mensen en elk jaar opnieuw moest ik een heleboel vragen beantwoorden. Maar er is nooit iemand die mij iets verweten heeft. De meeste mensen accepteren het gewoon.” Hij kan wel begrijpen dat sommige mensen het er moeilijker mee zouden hebben. “Vooral als zij diepgelovig zijn en geloven dat een groter wezen ons heeft ontworpen om uiteindelijk te sterven. Iedereen heeft zijn eigen mening en mag zijn eigen leven leiden, maar als zij binnen honderd jaar onder de grond worden opgegeten door pieren, is dat hun probleem.”

Uitdagingen

Begrafenisondernemer D’Hondt heeft al een lichaam met succes naar Michigan gestuurd. “Het was een aangekondigd overlijden, dus we hebben vlug kunnen reageren. Alles is toen naar wens verlopen, ook administratief.” Vooral dat administratieve deel vond D’Hondt spannend. In ons land kent de wetgever slechts twee bestemmingen bij overlijden: ofwel begraven, ofwel cremeren. Maar ook een lichaam in droogijs overbrengen naar Amerika was een hele klus, want daar hangen allerlei wetten uit verschillende landen aan vast.

Een faciliteit in Europa zou de procedure een stuk gemakkelijker maken. Om die reden koos Criz vijftien jaar geleden bewust voor Cryonics Institute. Het is een vzw dat in tegenstelling tot het privébedrijf Alcor niet enkel op winst uit zou zijn. Elk jaar wordt bij het instituut in Michigan een raad van bestuur verkozen uit de leden. Zij beslissen dus mee over veranderingen binnen het bedrijf. Criz hoopt dat zijn invloed als lid een faciliteit in Europa mede mogelijk zou maken.

Realistisch?

Om een lichaam correct in te vriezen, is het belangrijk dat er na het overlijden zo min mogelijk kostbare tijd verloren gaat. “In de meest ideale situatie beginnen we eraan net nadat iemand gestorven is. Dat kan bijna enkel als het om een aangekondigd overlijden gaat”, zegt de begrafenisondernemer. “Veel hangt ook af van de toestand van het lichaam. Iemand met een goed vatenstelsel maakt meer kans op een goede afloop. Hoe dan ook tast de vrieskou de cellen van het lichaam aan.”

Volgens Paul De Belder, voorzitter van SKEPP, de studiekring voor de kritische evaluatie van pseudowetenschap en het paranormale, is cryonisme weinig realistisch en vooral hypothetisch. “Zelfs in de veronderstelling dat die wetenschap werkt, moet je je afvragen wat de impact ervan is op de persoonlijkheid van een individu. Daar weten we te weinig over, maar het is wel belangrijk.” Hij voegt eraan toe dat wie alleen zijn hoofd invriest niet dezelfde persoon kan zijn als ervoor: “Het lichaam produceert hormonen die een invloed hebben op je emoties en geest. Als je enkel je hoofd laat bewaren, dan ben je een deel van je eigenheid kwijt.”

Daarnaast is het hoogst onwaarschijnlijk dat de instituten blijven bestaan tot de wetenschap lichamen opnieuw tot leven kan wekken, zegt De Belder. Optimisten schatten dat dat binnen vijftig jaar kan, maar waarschijnlijk is het pas in de volgende eeuw mogelijk. In het verleden zijn enkele instituten ermee gestopt. De bewaarde lichamen werden ontdooid en weggehaald.

Toekomst

Ondertussen zouden dertien Belgen een contract afgesloten hebben bij Cryonics Institute om hun lichaam na de dood te laten invriezen. Cijfers van de twee overige bedrijven zijn niet openbaar en ook Cryonics Belgium, dat Belgische cryonicfanaten onderbrengt, deelt het exacte aantal leden liever niet. Het fenomeen blijft onbekend bij het grote publiek en kent veel sceptici, maar Seth gelooft in de wetenschap: “Wetenschap groeit niet lineair, maar exponentieel. Een kleine stap in een wetenschappelijk domein kan veel betekenen voor een ander domein. Volgens die redenering gaat het al best snel gebeuren.”

 

Lotte Ruysschaert en Annelies Polley