CHARLEROI ADVENTURE
Londen, Parijs, Amsterdam. Been there, done that. Wat te denken van een tripje naar Charleroi? Vervallen industriële sites, een spookmetro, de junkiebuurt rond het station: Charleroi Adventure gidst je met een kwinkslag en een lach door de meest deprimerende buurten.
Vervallen industriële sites trekken illegale activiteiten aan. © Ilse Van der Hasselt
Het is eens wat anders. In plaats van de mooiste plekjes te gaan bekijken, word je een namiddag ondergedompeld in wat volgens de Nederlandse Volkskrant de meest uitzichtloze stad van Europa is. Wie graag wat ellende wil zien, zit hier aan het juiste adres. Charleroi staat met net geen twintig procent werklozen aan de trieste top van België. Er is geen universiteit, geen werk, geen toekomst. Langs de weg liggen blikjes goedkoop bier, verpakkingen van lachgas kraken onder mijn voeten. Hier en daar is een zetel of een kapotte wasmachine gedumpt. Bienvenue au Pays Noir.
“De socialisten hebben de miserie gecommercialiseerd”
Zaterdag, twintig over twaalf. Nicolas Buissart, initiatiefnemer van Charleroi Adventure, wacht me op voor de deur van Le Cercle de Charleroi, een voormalige parochiezaal. “Kom binnen”, zegt hij met een grijns. Zijn Nederlands is doorspekt met Franse, maar ook met typisch Vlaamse uitdrukkingen. Hij heeft het over de tsjeven en de sossen (de katholieken en de socialisten, n.v.d.r.) die Charleroi naar de vaantjes hebben geholpen. “De socialisten hebben de miserie gecommercialiseerd. Iedereen houdt zijn handje open voor een aalmoes, een uitkering, een baan bij de stad of de vakbond. Men wijst altijd naar de ander om zijn ellende te verklaren. Dat stoort me enorm. De mensen hier hebben een schop onder hun kont nodig.”
De inwoners van Charleroi noemen zichzelf 'les Carolos', hier met verwijzing naar California. © Ilse Van der Hasselt
Artiest en komiek
In de voormalige parochiezaal staan een twintigtal oude radio’s, een piano van het oude Charleroise merk De Heug,een oude wastrommel die omgebouwd is tot een lamp. Nicholas is artiest. Als student trok hij naar Antwerpen om er kunst te gaan studeren. De opleiding maakte hij nooit af, maar hij maakte er vrienden voor het leven en bouwde een breed netwerk uit. Buissart kent de avant-garde kunstscène als zijn broekzak. Hij kent internationale DJ’s en voorziet filmmakers van geschikte locaties in en rond Charleroi. Ondertussen staan we voor een grote kaart van het 19e-eeuwse Charleroi. Buissart is in zijn sas. In zijn eigen, ongedwongen stijl slaat hij spijkers met koppen. Hij had net zo goed komiek of professor geschiedenis kunnen worden. Zijn stijl is onderhoudend, grappig en gevat. Hij vertelt over de mijnen, de rijke Hollanders die er als eersten bij waren om steenkool uit de grond te halen, over de staalindustrie, de bourgeoisie die aan de stadsrand woonde – aan die kant waar de wind nooit de stank van de stad bracht.
In Charleroi kan alles
Vervolgens stappen we in Nicolas’ busje. We stappen uit bij een oude naaifabriek. Alles staat al meer dan vijftig jaar leeg. De naaimachines zijn weg, de plek is leeg geroofd, het dak lekt. Beneden staat een filmploeg een muziekclip op te nemen. Op de eerste verdieping schieten jongeren met wapens. De schutters komen uit Brussel. De geweren zijn geladen met plastic balletjes, maar ze zijn niettemin verboden. Daarom komen de Brusselaars naar hier: niemand merkt wat, hier kan alles.
Als het geld op is
De volgende halte is de spookmetro. Via een doorgeknipt gat in een omheining klauteren we omhoog. Dit is verboden terrein. Nicolas komt niet mee; hij heeft al genoeg last me de autoriteiten. In de jaren 60 werd hier gebouwd aan een enorme metrolijn rond de stad. De sporen liggen er, de aankondigingsborden zijn geplaatst, er zijn toiletten voorzien, er is een perron met reclamepanelen. Kortom, alles is aanwezig. Alleen, er rijdt geen metro. In de jaren 80 raakte het geld op. Sindsdien ligt de site er verlaten bij. Betonrot. Roest. Afval. Een zwerfkat.
Vernietiging en vernieuwing aan de spoorwegbrug. © Ilse Van der Hasselt
Vandaar gaat de tocht naar de stationsbuurt. Op de berm onder de spoorlijn staan potten verf en spuitbussen. De ene naast de andere graffitikunstenaar staat er op een ladder tegen de muur van de spoorberm. We stappen verder langs het kanaal. Onder de brug ligt het vol afval: bierblikjes, verpakkingen van chips en snoep, vuile matrassen, een gescheurde slaapzak.
“Frustratie is de motor van de economie”
We eindigen in Rockerill, de plaats waar de vroegere forges waren, de smidsen waar ijzer werd gesmeed. De ovens staan er nog, maar tegenwoordig is het een plek waar kunstenaars hun creaties maken. Er is een bar en een zaal waar optredens worden gegeven. Een privé-initiatief, want de stad doet niets. Dat is precies wat Buissart wil aanklagen: “Frustratie is de motor van de economie. Als je wilt dat er iets verandert, dan moet je handelen. Kijk naar dit initiatief. Iedereen denkt: om te slagen in het leven moet je Charleroi verlaten. Bon, ik heb besloten om te blijven.”
Picknick met Cara Pils
Nicolas kan nog uren doorgaan. Volgens ieders smaak voegt hij elementen toe aan zijn tour: een wandeling op een mijnterril, een bezoek aan een prachtig gebouw waarin ooit een zwembad was, de straat waar Marc Dutroux woonde, een bezoek aan een lokale astroloog die ervan overtuigd is dat hij de nieuwe Messias is … Op aanvraag kun je ook picknicken aan de oevers van de Samber; Nicolas voorziet dan Cara Pils.
“Dit is wat ik wil laten zien. Het is begonnen als een grap voor mijn Antwerpse medestudenten. Ik zou hun eens mijn stad laten zien, met een knipoog.” Ondertussen heeft Buissart elk weekend klanten: Nederlanders, Vlamingen, Duitsers, Britten en soms Amerikanen. The Wall Street Journal, The Guardian en Le Monde wijdden een artikel aan zijn City Safari, VRT kwam filmen. Sindsdien loopt de zaak als een trein. “Sommige stadsgenoten apen me na en organiseren zelf stadsverkenningen. Ze laten zich dan wat tattoos zetten en poseren voor de camera, alsof ze echt uitschot zijn. Allemaal fake natuurlijk.”
Op de terugweg wijst Buissart op het kanaal waarop vroeger boten voeren. Er zijn plannen om hier een jachthaven te maken voor plezierboten. Ik moet me inhouden om niet te lachen: wie zou hier met zijn jacht willen komen? Maar Nicolas heeft gelijk: frustratie is de motor van de economie. Waar een wil is, is een weg.
Info en reserveringen: http://charleroiadventure.com/nl/
Ilse Van der Hasselt