Na een jaar flirten met de coronacijfers werden experts er niet populairder op. Corona heeft de mensheid nederigheid geleerd. De moeilijke vrijheidsberoving torpedeerde het idee dat een expertenkabinet, waarin wetenschappers het land besturen, politieke impasses kunnen doorbreken.
Het afgelopen jaar bepaalden pieken en dalen op de coronacurve hoe sociaal we ons bubbelbestaan mochten invullen. Nu de vaccinatiecampagne moeizaam uit de startblokken schiet, is ongeduld troef. Aan kritiek op politici én wetenschappers werden potten vol inkt en bergen papier gewijd.
Marc Van Ranst, Erika Vlieghe, Steven Van Gucht en hun collega’s werden in maart halsoverkop tot BV’s gebombardeerd. De wetenschappers stonden mee aan het stuur om België uit de crisis te leiden. Soms volgden politici hun adviezen niet, andere keren moesten zij de kastanjes uit het vuur halen uit politieke angst voor de kiezer. Op nog andere momenten werden hun rapporten gecopy-pastet naar het beleid.
Hoewel het de taak is van politici om kritiek op hun beleid te incasseren, richtten de camera’s zich vaker op Van Ranst en co om uitleg. Hun antwoorden en inschattingen worden door opiniemakers gretig als ‘valse hoop’ of ‘een zoveelste gok’ bestempeld. Te vaak hebben politici zich verstopt achter de experts en de verantwoordelijkheid van zich afgeschoven. Het ongenoegen bereikte een hoogtepunt toen sommige van hen onder leiding van Erika Vlieghe in september een weekend in zwijgstaking gingen.
Toch vond voormalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) het nodig om nog een laatste keer na te trappen door haar beklag te doen over de communicatie van de experts. Laat De Block nu net de persoon zijn die “Het is wat het is” reageerde toen bleek dat een grote hoeveelheid mondmaskers enkele jaren geleden in de verbrandingsoven verdween.
Ja, onze vrijheid werd ons langer dan ons lief is ontnomen en daar hebben wij – en een liberale politica zeker- het moeilijk mee. Toch mogen we onze frustratie niet botvieren op wetenschappers. Zij hebben te goeder trouw gehandeld en verdienen het niet om in diskrediet te worden gebracht omdat politici die dans willen ontspringen.
Het idee van partijgenoot Bart Tommelein om een expertenregering te laten overnemen tijdens een lange regeringsvorming, was één jaar later nog nooit zo achterhaald. Begin 2020 predikte de Vlaamse liberaal nog het idee van een expertenregering naar Oostenrijks model. Dezelfde man die suggereerde dat een expert het veld moet worden ingestuurd om een regering te vormen, voelt zich nu eenzaam in zijn partij waar ze de experts – al dan niet strategisch- bekritiseren. Voorzitter Bouchez van zusterpartij MR doopte zich de laatste weken zelfs om tot boegbeeld van expertcritici.
De virologie kende tijdens de coronacrisis overlap met de sociale wetenschappen en het beleid, waardoor de discipline zich al te vaak moest uitspreken over een aanpak met verregaande sociale en maatschappelijke gevolgen. De ogenschijnlijk strikt objectieve viroloog moest hier en daar toch kleur bekennen.
De huidige aanpak zal misschien maar klein bier lijken naast de komende relance, waarbij experts al snel voor ideologische keuzes zullen komen te staan. Een sociaaldemocratische of neoliberale econoom zullen er bij economische herstart ongetwijfeld verschillende visies op nahouden.
Soms verplicht een grote crisis of een radicale omslag ons om onze mening over een thema te herzien. Ditmaal vergeven we Tommeleins ballonnetje van het expertenkabinet, want hij illustreert mooi wat Standpunt beoogt: het is nooit te laat om je grote gelijk uit te laten dagen door een nieuw standpunt.
Dario Van Fleteren en Djorven Verlinden