Zorgt de coronacrisis voor meer genderongelijkheid?
Het lijkt wel of de coronacrisis ons jaren terug in de tijd gebracht heeft. Verschillende studies tonen nu al aan hoe patronen van genderongelijkheid – die we sinds enkele jaren probeerden te verdringen – opnieuw onze maatschappij zijn binnengedrongen. Vrouwen die van thuis uit werken, hebben daarnaast nog andere taken te vervullen zoals koken, poetsen en zorgen voor de kinderen. Mannen daarentegen vinden we vaker terug achter hun computer voor de zoveelste Zoom meeting. “Verdeel de taken eerlijk thuis, voor eerlijkere kansen op het werk”, luidt de boodschap van de vrouwenbeweging Zij-kant dit jaar.
Analyse - Werk & Onderwijs
De coronacrisis heeft bestaande genderongelijkheden vergroot. Al vóór de pandemie besteedden vrouwen gemiddeld meer tijd aan het huishoudelijk werk en de kinderzorg dan mannen, maar sinds de coronacrisis is dat nog meer toegenomen. Ook al zijn er nog geen cijfers voor 2020 bekend, is het nu al duidelijk dat de coronacrisis tot de terugkeer van een traditionele rolverdeling leidt. Daarnaast hebben alleenstaande vrouwen met kinderen meer financiële problemen, zo blijkt uit een studie van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening.
Een tijdelijke oplossing
Het is voor vrouwen soms niet evident om een evenwicht te vinden tussen hun werk en privéleven. Door de coronacrisis is dit nu nog moeilijker geworden. Thuiswerken en tegelijk voor de kinderen zorgen is voor sommige ouders niet haalbaar. Gelukkig bood de overheid aan het begin van de crisis een oplossing aan: het coronaverlof.
Dat verlofstelsel werd aan het begin van de eerste lockdown uitgebouwd om ouders die in de problemen zaten te helpen. Doordat de scholen gesloten werden, moesten velen namelijk op zoek naar opvang voor de kinderen en dat was door de strikte maatregelen geen makkelijke zoektocht. Wanneer ze geen andere oplossing vonden, konden werkende ouders onder bepaalde voorwaarden corona-ouderschapsverlof opnemen.
Het corona-ouderschapsverlof werd ingevoerd van mei tot en met september. Ouders die er recht op hadden, konden dit verlof op een flexibele manier opnemen (bijvoorbeeld voor een opeenvolgende periode, per maand of per week). Wie het coronaverlof opnam, had daarnaast ook recht op een hogere uitkering. Bovendien werd de duur van het corona-ouderschapsverlof niet afgetrokken van de maximale duur van het gewone ouderschapsverlof.
Het corona-ouderschapsverlof was toch wel populair. Het bereikte zijn hoogtepunt in juni 2020 met 68.992 aanmeldingen. Daarnaast bleven ook veel ouders gebruikmaken van het gewone ouderschapsverlof. Met uitzondering van de maand juni, was het aantal aanmeldingen bij het gewoon ouderschapsverlof altijd hoger dan bij die van het corona-ouderschapsverlof. Pas in oktober daalde het aantal gebruikers van het coronaverlof tot onder die van het gewoon ouderschapsverlof.
In totaal zijn er 95.748 gebruikers van het corona-ouderschapsverlof. Het betreft 31% van de mannen en 69% van de vrouwen. Omdat de meeste eenoudergezinnen een vrouw aan het hoofd hebben, zijn ze kwetsbaarder dan de andere huishoudens. Als de kinderen niet op school of in de kinderopvang mogen blijven, wordt het moeilijker voor die alleenstaande moeders om naar het werk te gaan.
In 2019 werkte slechts 21% van de loontrekkende vrouwen voltijds. Bij mannen was dat ongeveer 90%. Op de grafiek is te zien hoe het aantal mannen die deeltijds werkt, miniem is. Als ze vader worden, zullen weinigen van hen ervoor kiezen om hun werktijden aan te passen zodat ze voor de kinderen kunnen zorgen.
Thuiswerken is ook werken
Sommige organisaties hebben ook bedenkingen bij andere maatregelen. Het pensioenbedrag dat iemand ontvangt, hangt bijvoorbeeld af van de loopbaanduur van die persoon. In de nabije toekomst zullen voltijds werkende mensen door het nieuwe regeerakkoord dus bevoordeeld. De organisatie Vrouwenraad stelt bijvoorbeeld vast dat vrouwen minder kans hebben op een hoger pensioen omdat ze vaker niet aan de voorwaarden voldoen. De vrouwenbeweging Zij-kant eist daarom dat de definitie van “voltijds werk” wordt herbekeken, want ook mensen die deeltijds werken, hebben recht op een goed pensioen. De organisatie pleit daarom ook voor een collectieve arbeidsduur vermindering. Julie Van Grasse, medewerkster bij Zij-kant, legt uit: “Als iedereen minder werkt, minder dagen per week, minder uren per dag, dan kan je proberen naar een evenwicht te gaan tussen ‘werktijd’ en ‘zorgtijd’. Op die manier kunnen de beide partners in een gezin dan eigenlijk evenveel ‘werkuren’ en ‘zorguren’ op zich nemen.”
Uit een tijdsbestedingsonderzoek van de VUB blijkt dat vrouwen gemiddelde acht uur per week meer besteden aan de huistaken en het zorgen voor de kinderen. “Dit is geen bewuste keuze, maar maatschappelijke constructie”, legt Van Grasse uit. “Je ziet duidelijk dat vrouwen hun arbeidstijd hebben verminderd om meer bezig te kunnen zijn met de kinderen of het huishouden. Dat is een work-life balance die dus erg fout zit.”
Voor loontrekkende vrouwen is de belangrijkste reden om deeltijds te werken ‘zorg voor kinderen of afhankelijke personen’ (25%), gevolgd door ‘andere persoonlijke of familiale redenen’ (20,2%) en ‘de gewenste job wordt enkel deeltijds aangeboden’ (17,8%).
“Sowieso was er al geen eerlijke taakverdeling voor de crisis, maar nu lijkt het of we zoveel jaar terug in de tijd gegaan zijn, waardoor ik denk dat het nog lang gaat duren vooraleer dat fenomeen verdwenen zal zijn.”
Vrouwen hebben niet alleen hun werktijd verminderd, maar ook hun hele carrière is vertraagd. Op die manier wordt er een achterstand ten opzicht van mannen gecreëerd, die niet zo gemakkelijk in te halen is. Vrouwen missen promoties of andere mogelijkheden, waardoor de stereotiepe taakverdeling tussen man en vrouw terug ingenesteld wordt in onze maatschappij. “Sowieso was er al geen eerlijke taakverdeling voor de crisis, maar nu lijkt het of we zoveel jaar terug in de tijd gegaan zijn, waardoor ik denk dat het nog lang gaat duren vooraleer dat fenomeen verdwenen zal zijn,” zegt Van Grasse.
Equal Pay Day
Na één jaar corona, is het voor de beweging Zij-kant duidelijk: de genderongelijkheid zal vergroten. Al zeventien jaar voert Zij-kant tijdens Equal Pay Day actie voor gelijke lonen bij mannen en vrouwen. Equal Pay Day verwijst naar de dag waarop vrouwen moeten werken om evenveel te verdienen als wat mannen het jaar voordien verdienden. Dit jaar valt dat op 25 maart. Vorig jaar viel die loonkloofdag op 27 maart. Er is dus wel een verbetering, maar door corona, vreest de vrouwenbeweging dat Equal Pay Day volgend jaar opnieuw later zal vallen.
Naast het verbeteren van de loonkloof, luidt de volledige slogan van Zij-kant: “Verdeel de taken eerlijk thuis, voor eerlijkere kansen op het werk. Terwijl vaders zich afzonderen voor hun Zoom meeting, vinden we moeders in de keuken terug. Met een laptop open en een kind op hun schoot.”
Ook uit een rapport van het Europees Parlement over de genderimpact van de coronacrisis, blijkt dat moeders die thuiswerken maar liefst anderhalf uur langer bezig zijn met hun werktaken dan mannen. Dit komt doordat zij huishoudelijke taken op zich nemen.
Time-laps foto van Jan Boers voor Zij-kant toont een gefocuste vader achter zijn laptop, terwijl moeder en kind verdwijnen in de chaos.
Vooral dit jaar zijn de sensibiliseringacties op Equal Pay Day heel belangrijk. Zelfs als mannen nu vaker thuis zijn, blijven de maatschappelijke rollen verankerd in een gezin. Corona toont ons hoe ongelijkheden tevoorschijn kunnen komen, en hoe ze kunnen aanhouden. Maar de pandemie is nog niet voorbij.
door Tatiana Kunze & Fanny Dubrulle